Początki letniskowej zabudowy w Kolumnie

Wydawać by się mogło, że o Kolumnie - dzisiejszej dzielnicy Łasku a niegdyś oddzielnej miejscowości, napisano już wszystko. Nic podobnego. Wiemy sporo o założeniu Kolumny i letniskowym budownictwie drewnianym, natomiast mroki niepamięci skrywają wciąż ludzi związanych z Kolumną, szczególnie jej pierwszych budowniczych.

Nic prawie nie wiemy o funkcjonowaniu przedwojennej Kolumny, która w krótkim czasie stała się swoistym podłódzkim kurortem.

A przecież inicjatywa Szweycerów miała szanse rozwinąć skrzydła i wiele wskazywało na to, że Kolumna stanie się prawdziwym kurortem - ze wspaniałymi sosnowymi lasami i zdrowym powietrzem, przepływającą obok urokliwą Grabią, a nawet źródłami wód mineralnych. Nic więc dziwnego, że jak grzyby po deszczu wyrastały tu drewniane wille letniskowe i już od maja do końca października rozkwitało życie towarzyskie letników. Jak wspominali dawni bywalcy, można było odnieść wrażenie, że na wakacje przenosiła się tu niemal cała elita Łodzi i Pabianic.

Dla potrzeb wypoczywających w Kolumnie były nie tylko drewniane malownicze wille i wybuchająca wieloma barwami wspaniała zieleń, ale i deptaki prowadzące do urokliwych zakątków. Wielką popularnością cieszyła się rzeka, z czasem furorę robiła także kolej dowożąca nie tylko letników, ale i łodzian wpadających do Kolumny na majówkę.

Życie, jak mawiają, nie znosi pustki, więc szybko musiały się też pojawić liczne placówki handlowe i usługowe, Na lato w willach otwierane były gabinety lekarskie, można było liczyć na sprawne ręce fryzjera, a ludzie spragnieni bliskiego kontaktu ze Stwórcą, mieli do dyspozycji skromne kaplice. A ponieważ dominującą część właścicieli willi i letników stanowili Żydzi, oni też nadawali ówczesnej Kolumnie specyficznego klimatu .

Przedwojenna Kolumna budziła olbrzymie zainteresowanie przede wszystkim z powodu nowatorskiego podejścia do jej zabudowy. Miasta - ogrody nie były jeszcze spopularyzowane tak jak dziś, ale do świadomości społecznej przebijały się już nowinki urbanistyczne. Kolumna była czymś nowym na Ziemi Łódzkiej, ale trzeba natychmiast dodać, że nie rodzynkiem. Ideą miasta-ogrodu na wzór zaproponowany przez angielskiego architekta Ebenezera Howarda zafascynowany był także Tuszyn.

Zatrzymam się na moment przy Tuszynie, bo o nim wiemy bardzo mało. Tuszyn z okolicznymi lasami już w XIX w. cieszył się olbrzymią popularnością łodzian, co zawdzięczał wspaniałym lasom, z doskonałym powietrzem i grzybami. Spragnieni świeżego powietrza i spokoju letnicy masowo zjeżdżali do Tuszyna i na początku XX wieku naliczono ich w okresie lata prawie 6 tysięcy. Miejscowy samorząd uznał to za szansę dla miejscowości i 1 października 1927 roku z inicjatywy znakomitego burmistrza Józefa Domowicza, wspieranego przez starostę łódzkiego Aleksandra Rżewskiego, rada miejska podjęła uchwałę o rozparcelowaniu 250 ha lasów w obrębie wsi Poddębina. Całość miała być przeznaczona na założenie nowej dzielnicy o rekreacyjnym charakterze nazwanej Tuszyn - Las. W przeciwieństwie do Kolumny niewiele brakowało, by inicjatywa ta nie wypaliła, bo sprzeciwił się jej wojewódzki inspektor ochrony lasów, ale ostatecznie musiał ulec argumentom tuszyńskich rajców.

Projekt nowego osiedla opracował inż. Andrzej Kartasiński. Na osiedle przeznaczył on 116 ha lasu, 14 ha pochłonęły ulice i place publiczne. I w tym przypadku wprowadzono ograniczenia zakupu parcel - jeden nabywca mógł nabyć nie więcej niż trzy działki, a na każdej można było wyciąć nie więcej niż 1/3 drzew. Magistrat zobowiązał się m.in. doprowadzić wodociągi i kanalizację, zbudować szalety publiczne, osuszyć tereny podmokłe. Podobnie jak w Kolumnie nie wolno było tu lokalizować fabryk i składów.

Szybko tuszyńskie parcele (po 120 m kw.) stały się olbrzymią atrakcją. Miasto pobierało 1-6 zł za metr kwadratowy (w Kolumnie oferowano po 0,50 zł). Tylko w latach 1928-1930 sprzedano 150 działek z planowanych 615, szybko zaczęły się na nich pojawiać wille w tzw. stylu otwocko-ciechocińskim. I podobnie jak w przypadku Kolumny, ponad 60 proc. działek nabyli obywatele pochodzenia żydowskiego, ok. 9 proc. - niemieckiego. I tu wydzielono tzw. Palestynkę, czyli enklawę dla ludności ortodoksyjne - go wyznania mojżeszowego. Dodam jeszcze tylko, że oficjalnie otwarcie Tuszyna Lasu odbyło się 6 maja 1928 roku, a w akcie erekcyjnym napisano m.in. o „powstaniu pierwszego miasta ogrodu w województwie łódzkim” i przypomniano zasługi zarówno wspomnianego burmistrza Domowicza jak i starosty Rżewskiego. Choć kilka lat później podjęto starania o nadanie Tuszynowi-Las statusu miejscowości kuracyjnej, Ministerstwo Zdrowia sprzeciwiło się takiej decyzji, uzasadniając to „brakiem wyjątkowych warunków klimatycznych”.

Zarówno Kolumna jak i Tuszyn-Las nigdy nie rozwinęły się w sposób zakreślony przez ich twórców. Na przeszkodzie stanęła głównie II wojna światowa, która zahamowała rozwój tych osiedli, zmieniła całkowicie charakter zabudowy i stosunki właścicielskie. Po wojnie nie było ani warunków, ani klimatu do kontynuowania idei miasta ogrodu.

ciąg dalszy w następnym numerze


Źródło: Panorama Łaska - Stanisław Barcz

Skomentuj [ 15 ]

16:54, 07.09.2014 r.