Przyrzeczny basen w Kolumnie. APŁ. Zbiór ikonograficzny Archiwum Państwowego w Łodzi. Miesięczna Kronika Fotograficzna, seria 16, sygn. 18

(fot. Archiwum Państwowe w Łodzi)

Projekt elektrycznej linii dopływowej. Mapa z zespołu akt Łódzkiego Towarzystwa Elektrycznego Spółka Akcyjna, sygn. 1847

(fot. Archiwum Państwowe w Łodzi)

Nadal obecna, choć już nie tak powszechna jak dawniej, drewniana zabudowa pośród zieleni i promieniście rozchodzących się dróg. W pobliżu Grabia, jedna z najczystszych rzek w Polsce. Nawet po tak krótkim opisie miłośnicy malowniczych zakątków woj. łódzkiego nie powinni mieć problemu z odgadnięciem nazwy miejscowości. To oczywiście Kolumna, będąca od 1973 r. dzielnicą Łasku, ale z własną, blisko stuletnią historią.

Geneza powstania Kolumny w swej najsłynniejszej postaci sięga idei miast-ogrodów, autorstwa Ebenezera Howarda, brytyjskiego planisty i urbanisty. Koncepcja zakładała tworzenie miast, w których znaczny udział miały mieć tereny zielone, z niską zabudową oraz niedużą liczbą mieszkańców. Ten swego rodzaju powrót do natury miał stanowić przeciwwagę dla przeludnionych ośrodków przemysłowych oraz stanowić lekarstwo na problemy, jakie w nich narastały. Realizacja wizji z końca XIX w. miała także przyczynić się do usunięcia dzielnic biedy, zahamowania wyludniania się wsi i ogólnego podniesienia standardu życia.

Również w końcu XIX w. właścicielami dóbr łaskich została rodzina Szweycerów. Próbowali oni zwiększyć swoje zyski na gospodarowanym majątku, ale ten popadał w coraz większe zadłużenie. W poszukiwaniu źródeł dochodu Janusz Szweycer zwrócił uwagę na lasy w okolicy Kolumny, będącej wówczas wsią. Pra-początki Kolumny to prawdopodobnie druga połowa XVII w., kiedy to powstała w tym miejscu osada młyńska i karczemna. Nazwa miejscowości według legend wywodzi się od kolumny wojsk napoleońskich, która miała zabłądzić w tamtejszych lasach lub od pogańskiego, strzelistego posągu, jaki miał się w nich znajdować.

Jesienią 1925 r. Janusz Szweycer rozpoczął starania, dzięki którym w roku następnym z rodzinnych włości wydzielono obszar 113 ha 903 m, nazwany w księdze wieczystej „Część dóbr Łask zwana Lasy majątku Kolumna”. Przedsięwzięcie wynikało z tendencji, jaką było tworzenie leśnych osiedli letniskowych wokół przemysłowej Łodzi. Szczegółowy plan zagospodarowania terenu zlecił natomiast warszawskiemu architektowi Antoniemu Jawornickiemu, który miał na koncie m.in. plan urbanistyczny Podkowy Leśnej. Jawornicki uwzględnił koncepcję Howarda i w swoim projekcie zawarł szerokie i promieniście rozchodzące się aleje. Plan obejmował także wyznaczenie miejsc pod budowę obiektów użyteczności publicznej, np. stacji kolejowej, poczty, czy kościoła.

W 1927 r. ruszyła sprzedaż działek letniskowych, których powierzchnia sięgała od 1000 do 5000 m. Wśród nabywców był m.in. pabianicki zakład Krusche i Ender, nabywający parcele dla zasłużonych pracowników. Bliskość Łodzi i Pabianic przyciągała głównie tamtejszych przemysłowców, kupców i urzędników. Do końca 1931 r. stało już ok. 200 budynków oraz 20 pensjonatów, w tym ponad 150 willi o różnej wielkości. Część pensjonatów była czynna przez cały rok, a rezerwację pokoi należało dokonywać z kilkumiesięcznym wyprzedzeniem. Rozbudowująca się Kolumna była stale obecna w łódzkiej prasie w postaci ogłoszeń reklamowych, a oprócz turystów, przybywało także ludności miejscowej. Powstawały kąpieliska nad Grabią, korty tenisowe i sale dancingowe. Z uwagi na dominującą obecność majętnych Żydów, w latach 30. Kolumnę nazywano „Małą Palestyną”.

Po drugiej wojnie światowej w drewnianych willach zamieszkało wielu repatriantów z Wileńszczyzny, a spora liczba budynków przeszła także we władanie Funduszu Wczasów Pracowniczych. Część pensjonatów zamieniono na ośrodki kolonijne dla dzieci i młodzieży. Kolumna z czasem utraciła charakter miejscowości wypoczynkowej, a także sporą część swych wizytówek - starodrzewu sosnowego i przedwojennej zabudowy. Nie utraciła za to społeczników oraz miłośników lokalnej historii, czyniących starania, aby Kolumna znów stała się miejscem wartym odwiedzenia. Organizowane są spacery historyczne, wystawy fotograficzne, festiwal artystyczny „Pociąg do Kolumny”. Miał także miejsce kongres miast-ogrodów. Grabia natomiast przyciąga przez cały rok. Zimą odbywa się w niej morsowanie, natomiast w ciepłych miesiącach popularnością cieszą się spływy kajakowe.

Źródło: Archiwum Państwowe w Łodzi

Skomentuj [ 3 ]

13:00, 04.08.2024 r.