Od rezydencji Poznańskiego do siedziby muzeum
Przy skrzyżowaniu ulic Gdańskiej i Więckowskiego stoi budynek, który zna niemal każdy łodzianin, choć nie wszyscy wiedzą, że ten pałac to nie tylko elegancka siedziba, lecz także ważny świadek historii miasta. Dziś mieści się tu MS1, główna siedziba Muzeum Sztuki w Łodzi, jedna z najstarszych instytucji poświęconych sztuce nowoczesnej na świecie.

- Przyjąć można, oczywiście z zastrzeżeniami, że pierwsze muzeum sztuki nowoczesnej na świecie powstało w Nowym Jorku (MoMA), a drugie w Łodzi - mówi Maciej Cholewiński z Działu Dokumentacji Naukowej Muzeum Sztuki w Łodzi. – Prawdopodobnie pierwszy raz w historii do kolekcji sztuki muzeum finansowanego z środków publicznych włączono sztukę nowoczesną. W tamtych czasach traktowano ją z wielkim dystansem, budziła niesmak, nieufność i protesty. A tu w Łodzi zdecydowano się na taki ryzykowny krok – dodaje Cholewiński.

W 1930 roku otwarte zostało Muzeum Miejskie Historii i Sztuki im. Juliana i Kazimierza Bartoszewiczów. Słynną w świecie Międzynarodową Kolekcję Sztuki Nowoczesnej grupy „a.r.” zaprezentowano publiczności w 1931 roku.

Pałac wraz z uzupełniającymi go budynkami został wybudowany około 1896 roku i był prezentem ojca Izraela Poznańskiego dla najmłodszego syna - Maurycego Poznańskiego i jego żony Sary Silberstein.  

- Była to postać bardzo ciekawa, głęboko zaangażowana w sprawy społeczne i polityczne. Poznański był wielkim polskim patriotą, m.in. w 1919 roku zasiadał w polskiej delegacji na konferencji pokojowej w Paryż związanej z odzyskaniem przez Polskę Niepodległości. Towarzyszył Ignacemu Paderewskiemu - mówi Maciej Cholewiński.

Projekt pałacu wykonał architekt Adolf Zeligson. Budynek utrzymano w stylu neorenesansowym, za wzór posłużyła wenecka biblioteka Sansovina.

Architektura i detale wnętrz
Rezydencja Poznańskiego była częścią większego kompleksu z ogrodem i oficynami. Wnętrza zdobiły sztukaterie, drewniane boazerie i schody o misternych balustradach. Do dziś zachowały się m.in. sala odczytowa i reprezentacyjna klatka schodowa, salę lustrzaną i wspaniałe sztukaterie na sufitach w salach na parterze zrekonstruowano. Elewację zdobią pilastry, gzymsy, balkony z kutymi balustradami oraz ozdobna stolarka okienna. Od strony Gdańskiej znalazł się podcień z siedmioma prześwitami, z których środkowy, najszerszy, otwiera się na główne wejście do budynku.

Pałac jest okazały, ale nie przytłacza. Dziedziniec wewnętrzny ma powierzchnię około 270 metrów kwadratowych i podczas wydarzeń może pomieścić około 150 osób. Przyległy ogród zajmuje kolejne 300 metrów kwadratowych, stanowiąc tło dla plenerowych wystaw, koncertów i pokazów filmowych.

- Dziś niewiele zostało z oryginalnego wystroju wnętrz. Możemy je sobie z ocalałych fragmentów czy nielicznych fotografii jedynie wyobrazić. Należy pamiętać, że był to budynek mieszkalny, wielorodzinny. Oczywiście dla ludzie zamożnych – mówi Cholewiński.

Muzeum i Sala Neoplastyczna
Po II wojnie światowej pałac przestał pełnić funkcję mieszkalną. W 1948 roku zostało w nim otwarte Muzeum Sztuki, które przeniosło tu swoje zbiory z wcześniejszej lokalizacji przy placu Wolności. W nowych przestrzeniach wystawowych pojawiła się prawdziwa perła – Sala Neoplastyczna zaprojektowana przez artystę i teoretyka sztuki Władysława Strzemińskiego.  

Rewitalizacja i dostępność
W 2012 roku pałac przeszedł gruntowny remont. Odrestaurowano fasady od strony ulic Gdańskiej i Więckowskiego, przywrócono oryginalną kolorystykę i odnowiono detale architektoniczne. Renowacja była częścią projektu współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej. Łączny koszt prac wyniósł ponad 4,8 mln zł, z czego blisko 2 mln zł pochodziło z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

Przy okazji modernizacji poprawiono również dostępność budynku. Od strony ul. Gdańskiej powstało nowe wejście, zamontowano windę prowadzącą na wyższe kondygnacje, a wnętrza dostosowano do potrzeb osób z niepełnosprawnościami.

Życie pałacu dziś
Dziś MS1 łączy tradycję z nowoczesnością. W zabytkowych wnętrzach prezentowane są współczesne instalacje, sztuka wideo i najróżniejsze projekty artystyczne. Pałac służy także jako przestrzeń spotkań, warsztatów i działań edukacyjnych. Dziedziniec i ogród latem zamieniają się w scenę wydarzeń plenerowych, a biblioteka i czytelnia przyciągają badaczy sztuki z całego świata.

Pałac zagrał też kilka ról na ekranie. W „Ziemi obiecanej” Andrzeja Wajdy pojawił się jako rezydencja łódzkiego przemysłowca, w serialu „Daleko od szosy” zagrał siebie, czyli Muzeum Sztuki. Filmowali go również reżyserzy Maciej Wojtyszko oraz Andrzej Wajda w swoim ostatnim filmie „Powidoki” poświęconym postaci Strzemińskiego – artysty, który współtworzył muzeum.

Muzeum Sztuki w Łodzi – filia MS1 przy ulicy Gdańskiej 43 jest otwarte dla zwiedzających od wtorku do niedzieli. We wtorki można je odwiedzać w godzinach 9:00–16:00, natomiast od środy do niedzieli muzeum jest czynne od 12:00 do 18:30, przy czym kasa zamyka się pół godziny wcześniej. W poniedziałki muzeum jest nieczynne. Wstęp do MS1 jest płatny – bilet normalny kosztuje 10 zł, ulgowy 5 zł, a w każdy piątek wstęp jest wolny.

Skomentuj [ 0 ]

16:00, 16.10.2025 r.